Vũ Hán - 01/01/2025
Chào năm mới tới bạn đọc của Newsletter Làm Sản Phẩm.
Năm 2024 là một năm có nhiều kỷ niệm quan trọng và đáng nhớ đối với tôi.
Cũng là năm tôi có nhiều thời gian trải nghiệm ở đất nước láng giềng phương Bắc: Trung Quốc.
Tổng cộng có 6 thành phố lớn mà tôi đã đi gồm: Thượng Hải, Thâm Quyến, Quảng Châu, Thành Đô, Trung Khánh và Vũ Hán.
Một đợt đi vào đầu năm, một đợt vào cuối năm. Các thành phố đều thuộc tier 1 đến 2.
Nhắc tới Vũ Hán thì tôi không có ấn tượng và biết tới trước cho tới khi đại dịch Covid-19 xuất hiện. Nay được dịp ghé thăm mới biết thành phố tráng lệ và đông đúc.
(Hết dịch rồi nhé, các bạn yên tâm).
Ngày xưa đi học Văn hồi cấp 3, có bài thơ được học nói về Hoàng Hạc Lâu của Thôi Hiệu, được mệnh danh là một trong những bài thơ hay nhất thời nhà Đường.
Tới nay mới được tới Vũ Hán, tận mắt chứng kiến Hoàng Hạc Lâu ở ngoài như thế nào.
Đến giờ vẫn chưa hiểu hết ý nghĩa của bài thơ lắm.
Một điểm thú vị (theo tôi quan sát) đó là trong câu chữ của người Trung Quốc có nhiều ẩn dụ, đại ý là thâm. Đôi khi cùng nói thế nhưng mỗi người có thể hiểu theo những nghĩa khác nhau, tùy trình độ nhận thức.
Bạn có thể tìm hiểu thêm về ý nghĩa của bài thơ này. Nhìn chung tôi không phải người giỏi văn (ngày xưa môn văn điểm rất thấp, suýt rớt) nên khó bình luận.
Bây giờ nói về sản phẩm.
Cụ thể hãy nói về cách làm sản phẩm.
Cá nhân tôi quan sát (hoàn toàn mang tính cá nhân) khi so sánh giữa cách làm sản phẩm của người phương Đông (ở đây là Trung Quốc) với phương Tây (ở đây là Mỹ).
Một số điểm khác biệt đó là:
Một bên trọng triết lý, bản chất (đôi khi thành ra hơi cảm tính, bảo thủ, khó giải thích), một bên thì trọng thực nghiệm, số liệu, phân tích (đôi khi thành ra cứng nhắc, máy móc, thiếu tính human).
Lấy ví dụ: ở Google từng xảy ra một tranh cãi chỉ vì họ không quyết định được nên chọn màu xanh nào để làm màu cho link click quảng cáo trên trang tìm kiếm của họ.
Sau đó họ tiến hành A/B Test với hơn 4 chục cái màu xanh khác nhau, chỉ để chọn 1 ra cái màu có performance tốt nhất (+% hình như cũng không đáng kể lắm). Kết quả là ông Design Lead khi đó ôm cục tức tự xin nghỉ.
Sau này nhiều nghiên cứu bác bỏ cái test đó có nhiều bias.
Nhìn chung họ khó tự chốt được, phải mang số má ra nói chuyện.
Ở các công ty lớn như Tencent thì quyền lực của ông PM có vẻ khá lớn.
Lấy ví dụ: hầu hết mọi quyết định thay đổi trên ứng dụng WeChat đều sẽ phải trình lên cho Trương Tiểu Long xem xét (cha đẻ của WeChat).
Đó là một nguyên tắc khi tôi tìm hiểu được, sau này tôi không rõ ông ấy còn đủ thời gian để review từng thay đổi không nhưng ông ấy rất triết lý (ông thường nói về tham sân si, về các bản tính nguyên thủy của con người) và ông đề cao dựa trên sự hiểu biết để ra quyết định.
Sau này nghĩ lại có nhiều quyết định của Trương Tiểu Long có vẻ đi ngược lại với số đông, ví dụ:
Hãy làm sao khiến cho người dùng WeChat ít nhắn tin trên WeChat hơn (liên quan tới Chat và Call)
Người dùng hoàn thành nhanh chóng rồi quên nó đi, đừng giữ người dùng ở lại (liên quan tới Mini Program)
Không cho người dùng xem bình luận của người lạ khác trên post của bạn bè (ai cũng có nhu cầu riêng tư trên không gian ảo)
Nếu bạn nghĩ cần phải làm On Boarding nghĩa là bản thân thiết kế của bạn đã không thể tự giải thích, khó hiểu cho người dùng ngay từ đầu
Tuy nhiên sản phẩm sẽ may mắn nếu gặp được 1 PM giỏi như Trương Tiểu Long với đủ nguồn lực hỗ trợ.
Chưa chắc áp dụng vào chính bạn sẽ hiệu quả. Hãy tỉnh táo.
Một điểm khác là một bên có xu hướng đóng (close) còn một bên thì mở (open).
Không liên quan chuyện Bế Quan Tỏa Cảng hay xây dựng Vạn Lý Trường Thành đâu nhé (mặc dù có hẳn cả Vạn Lý Trường Thành Trên Internet, khi ở Trung Quốc tôi không thể truy cập các dịch vụ từ Google, Facebook nhưng từ Apple, Microsoft thì được).
Mà ở đây là cách các công ty Trung Quốc khi họ xây dựng sản phẩm, mục tiêu muốn tạo thành một đế chế, một nền tảng khép kín.
Lấy ví dụ về nền tảng Mini Program rất thành công ở Trung Quốc.
Khi bạn muốn đặt xe, có thể đặt trên WeChat hoặc Alipay hoặc một số ứng dụng super app khác.
Khi đi lại ở Trung Quốc, có hai thứ tôi luôn phải mang theo người:
Passport
Điện thoại
Cái đầu là để phòng trường hợp cần xuất trình giấy tờ khi đi qua một số chỗ an ninh đặc biệt (thường là ga tàu, bảo tàng).
Cái thứ hai là để thanh toán và sử dụng all in one cho mọi dịch vụ, từ đặt xe, ăn uống, mua sắm, đi metro, thuê xe đẹp, bus, vân vân.
Hầu hết các nhu cầu của bạn đều có thể giải quyết chỉ ở trên WeChat hoặc Alipay.
Điểm thú vị ở đây là, họ cố gắng tự xây dựng, mua lại hoặc đầu tư vào những công ty liên kết sau đó tích hợp lên nền tảng để tạo thành 1 hệ sinh thái toàn diện, cái gì cũng có.
Và họ chặn việc User thoát ra khỏi nền tảng của họ.
Ví dụ bạn không thể mở Douyin (còn gọi là TikTok) từ WeChat. Sau này Douyin cũng tự xây dựng nền tảng Mini App, Shopping riêng, chặn luôn WeChat, khỏi chơi.
Để sản phẩm này tồn tại thì họ chặn các sản phẩm khác có tính đe dọa.
Các công ty này chặn công ty kia. Điều mà bạn sẽ khó thấy khi dùng Google hay Facebook.
Nghe có vẻ cực đoan khi người dùng sẽ cảm thấy khó chịu khi bấm vào một cái link trong chat nhưng bị thông báo chặn bởi sản phẩm và họ không thể mở trực tiếp.
Nhưng đó là cách làm sản phẩm, đó là lựa chọn, không có đúng và sai.
Vì có những quyết định, phải sau một thời gian (có khi mất nhiều năm) mới trả lời được.
Còn số liệu thường chỉ là hiện tại, phản ánh những cái bề nổi, dễ đo đạc.
Còn tâm tính của con người, bản chất của con người, cụ thể hơn là người dùng, thâm sâu, khó đo đạc và kết luận được ngay.
Cuối cùng, hi vọng 2025 có thể đi nhiều hơn, làm nhiều hơn, trải nghiệm và chiêm nghiệm nhiều hơn.
Và chia sẻ lại cho bạn đọc với những góc nhìn mới.
Vũ Hán - 01/01/2025.
Bài viết hay quá cho 1 khởi đầu năm mới ạ 😊😊